Moment zawarcia umowy powoduje powstanie wzajemnych zobowiązań pomiędzy stronami. Niestety, często bywa tak, że z przyczyn mniej lub bardziej zawinionych następuje zwłoka lub opóźnienie w wykonaniu postanowień umowy. W tej sytuacji zarówno dłużnik, jak i wierzyciel mają swoje prawa i obowiązki.
- Jakie prawa ma dłużnik?
- Czym się różni zwłoka od opóźnienia?
- Skutki opóźnienia w realizacji umowy
Niezależnie od tego czy jedną ze stron jest osoba fizyczna posiadająca wpis do rejestru przedsiębiorców, osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, czy spółka prawa handlowego, zasady są takie same. Wierzyciel może domagać się spłaty długu, a dłużnik żądać naprawienia szkody.
Jakie prawa ma dłużnik?
Dłużnik odpowiada za swoje zobowiązania na zasadach określonych w umowie, które znajdują odzwierciedlenie w przepisach kodeksu cywilnego. W sprawach dotyczących zwłoki i opóźnienia w wykonaniu umowy mają zastosowanie przepisy zawarte w tytule VII, dziale II KC, regulujące prawa stron przysługujące im w sytuacji niewywiązania się z umownych obowiązków.
W tym wypadku, osoba zobowiązana do spełnienia świadczenia, czyli dłużnik, ma znacznie mniej praw niż wierzyciel. Kiedy ten drugi dopuszcza się zwłoki, dłużnik ma prawo żądać naprawienia szkody, która powstała na skutek zwłoki. Dodatkowo, jeżeli przedmiot świadczenia ma formę materialną, dłużnik ma prawo złożyć go do depozytu sądowego.
Czym się różni zwłoka od opóźnienia?
Chociaż w mowie potocznej często zwłoka i opóźnienie używane są zamiennie, to w świetle przepisów kodeksu cywilnego mamy do czynienia z dwoma różnymi pojęciami. Przez opóźnienie rozumie się każde przekroczenie umownego terminu, niezależnie od tego, czy jest ono zawinione, czy niezawinione. Z kolei zwłoka to „zawinione przekroczenie terminu”, a więc występuje wtedy, kiedy jedna ze stron ponosi odpowiedzialność za niedotrzymanie terminu umowy.
Zwłoki może dopuścić się zarówno dłużnik, jak i wierzyciel. Różnica między zwłoką a opóźnieniem nie wynika jedynie z samej definicji, ale pociąga za sobą określone skutki prawne. Otóż w przypadku zwłoki, na żądanie lub wniosek wierzyciela, dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody. Przy czym roszczenie to nie powoduje, że na dłużniku przestaje ciążyć obowiązek wykonania umowy. Natomiast jeśli zrealizowanie postanowień umowy po terminie jest bezzasadne, wierzyciel może żądać odszkodowania za niewykonanie zobowiązania.
Skutki opóźnienia w realizacji umowy
Odmienne skutki pociąga za sobą opóźnienie w wykonaniu umowy. W tym wypadku podstawowym prawem wierzyciela jest domaganie się od dłużnika odsetek w wysokości określonej w umowie, a jeśli wysokość ta nie została określona, w wysokości odsetek ustawowych. Prawo dopuszcza również możliwość domagania się zapłacenia odsetek od odsetek w sytuacji, w której dłużnik uporczywie nie płaci. Wymaga to jednak drogi sądowej, gdzie następuje nadanie klauzuli wykonalności.
Jednak co w sytuacji, w której dłużnik nie jest w stanie zapłacić odsetek, ogłosi upadłość lub podda się restrukturyzacji przedsiębiorstwa? Z definicji, restrukturyzacja jest procesem, który ma umożliwić dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa, jednocześnie zaspokajając roszczenia wierzycieli. Złożenie wniosku o jej przeprowadzenie i publikacja w Monitorze Sądowym i Gospodarczym powoduje, że wszystkie postępowania egzekucyjne zostają wstrzymane. Po zatwierdzeniu planu restrukturyzacji w pierwszej kolejności zaspokajane są roszczenia wierzycieli w stopniu, w jakim wyrazili oni na to zgodę. Restrukturyzacja ma bowiem na celu uratowanie przedsiębiorstwa, jednak jej plan musi być skonstruowany tak, aby jej założenia mogły być zaakceptowane przez wierzycieli.