Emerytury z ZUS stanowią coraz mniejszą część ostatniego wynagrodzenia, a prognozy demograficzne wskazują, że sytuacja będzie się pogarszać. Dla osób aktywnych zawodowo oznacza to jedno – poleganie wyłącznie na państwowym systemie emerytalnym może nie zapewnić godnego życia na emeryturze. W tej sytuacji III filar emerytalny staje się nie tyle opcją, co koniecznością dla osób myślących o swojej finansowej przyszłości. Świadome planowanie emerytury już dziś może zadecydować o jakości życia za kilkadziesiąt lat.
Czym jest III filar emerytalny?
III filar emerytalny to dobrowolna forma oszczędzania na emeryturę, stanowiąca uzupełnienie obowiązkowych elementów systemu emerytalnego (I filar – ZUS oraz historycznie II filar – OFE). W przeciwieństwie do pierwszego filaru, gdzie składki są obowiązkowe i zarządzane przez państwo, trzeci filar daje nam pełną swobodę wyboru – zarówno co do uczestnictwa, jak i formy gromadzenia kapitału.
Do najpopularniejszych form oszczędzania w ramach III filaru należą:
- Indywidualne Konta Emerytalne (IKE)
- Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)
- Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)
- Pracownicze Programy Emerytalne (PPE)
Każda z tych form ma swoje unikalne cechy i korzyści, ale wszystkie łączy jeden cel – zapewnienie dodatkowych środków, które pozwolą utrzymać satysfakcjonujący standard życia po zakończeniu aktywności zawodowej.
Główne korzyści III filaru emerytalnego
Oszczędzanie w ramach trzeciego filaru niesie ze sobą szereg wymiernych korzyści, które mogą radykalnie wpłynąć na komfort życia przyszłych emerytów.
Korzyści podatkowe
Jedną z największych zalet III filaru są znaczące przywileje podatkowe, które pozwalają zaoszczędzić tysiące złotych rocznie. W przypadku IKZE możemy odliczyć wpłacone środki od podstawy opodatkowania, co bezpośrednio przekłada się na niższy podatek dochodowy. Z kolei zyski kapitałowe wypracowane w ramach IKE są całkowicie zwolnione z 19% podatku od zysków kapitałowych, pod warunkiem spełnienia określonych warunków wypłaty.
Dla osoby zarabiającej 8000 zł brutto miesięcznie, maksymalna roczna wpłata na IKZE (w 2023 roku około 8300 zł) może przynieść oszczędność podatkową nawet do 2656 zł! To jak otrzymanie dodatkowej pensji co kilka lat.
W przypadku PPK dodatkową korzyścią są wpłaty od pracodawcy oraz dopłaty od państwa, które stanowią „darmowy” dodatek do naszych oszczędności – to pieniądze, które bez uczestnictwa w programie po prostu byśmy utracili.
Elastyczność i kontrola nad oszczędnościami
III filar daje znacznie większą kontrolę nad zgromadzonymi środkami niż system państwowy. Możemy samodzielnie wybierać instytucje zarządzające naszymi pieniędzmi, strategie inwestycyjne dostosowane do naszego profilu ryzyka, a także w wielu przypadkach mamy możliwość wcześniejszej wypłaty środków (choć często wiąże się to z utratą przywilejów podatkowych).
Ta elastyczność pozwala dostosować strategię oszczędzania do indywidualnych potrzeb, tolerancji ryzyka i horyzontu czasowego. Młodsze osoby mogą wybierać bardziej dynamiczne strategie inwestycyjne z większym udziałem akcji, podczas gdy osoby zbliżające się do emerytury mogą preferować bezpieczniejsze rozwiązania oparte głównie na instrumentach dłużnych.
Dodatkowe zabezpieczenie emerytalne
Najważniejszą korzyścią jest oczywiście dodatkowy kapitał na emeryturze. Według różnych szacunków, emerytury z ZUS mogą stanowić zaledwie 25-30% ostatniej pensji dla dzisiejszych 30-40 latków. III filar pozwala wypełnić tę lukę emerytalną i zapewnić sobie godny standard życia, zamiast drastycznego obniżenia poziomu życia po zakończeniu pracy.
Regularne, nawet niewielkie wpłaty, dzięki sile procentu składanego, mogą z czasem urosnąć do imponujących kwot. Osoba, która w wieku 30 lat zaczyna odkładać 500 zł miesięcznie przy średniej stopie zwrotu 5% rocznie, do 65 roku życia zgromadzi kapitał przekraczający 500 000 zł. Ta kwota może stanowić fundamentalną różnicę w jakości życia na emeryturze.
III filar a inne elementy systemu emerytalnego
W porównaniu z I filarem (ZUS), gdzie składki są obowiązkowe i zarządzane przez państwo, III filar oferuje znacznie większą elastyczność i potencjalnie wyższe stopy zwrotu. I filar oparty jest na zasadzie solidarności międzypokoleniowej, co w obliczu starzejącego się społeczeństwa i niekorzystnych trendów demograficznych staje się coraz bardziej problematyczne i niepewne.
II filar (dawniej OFE) przeszedł w ostatnich latach znaczące zmiany i obecnie jego rola w systemie emerytalnym jest marginalna. III filar staje się więc głównym i najbardziej efektywnym elementem dobrowolnego oszczędzania na emeryturę, dającym realną szansę na zachowanie satysfakcjonującego poziomu życia.
Wyzwania i potencjalne ograniczenia
Mimo licznych zalet, oszczędzanie w III filarze wiąże się też z pewnymi wyzwaniami:
1. Wymaga dyscypliny i regularnych wpłat, co może być trudne przy ograniczonych budżetach domowych i konkurencyjnych priorytetach finansowych.
2. Efektywność III filaru zależy od wieku rozpoczęcia oszczędzania – im później zaczynamy, tym trudniej zgromadzić znaczący kapitał. Każda dekada zwłoki może oznaczać konieczność wpłacania nawet dwukrotnie wyższych kwot miesięcznie, by osiągnąć ten sam efekt końcowy.
3. Niektóre formy oszczędzania (np. IKE, IKZE) mają limity rocznych wpłat, co może ograniczać możliwości oszczędzania dla osób o wyższych dochodach, które chciałyby maksymalnie wykorzystać dostępne ulgi podatkowe.
4. Ryzyko inwestycyjne – w przeciwieństwie do gwarantowanych świadczeń z ZUS, wartość środków w III filarze zależy od wyników inwestycyjnych i może podlegać wahaniom rynkowym, szczególnie w krótszych okresach.
Podsumowanie – dlaczego warto inwestować w III filar?
III filar emerytalny stanowi niezbędny element zabezpieczenia finansowego na emeryturze w obliczu malejącej wydolności systemu państwowego. Korzyści podatkowe, elastyczność i możliwość zbudowania znaczącego kapitału czynią go atrakcyjną opcją dla każdego, kto myśli o swojej finansowej przyszłości.
Najważniejszym czynnikiem sukcesu w budowaniu kapitału emerytalnego jest czas – im wcześniej zaczniemy oszczędzać, tym większy kapitał zgromadzimy dzięki sile procentu składanego. Dlatego decyzję o rozpoczęciu oszczędzania w III filarze warto podjąć jak najwcześniej, nawet jeśli początkowo wpłaty będą niewielkie. Lepiej zacząć małymi kwotami dziś, niż odkładać decyzję na „lepsze czasy”.
Wybór konkretnej formy oszczędzania powinien być dostosowany do indywidualnej sytuacji finansowej, wieku i preferencji dotyczących dostępności środków. Warto skonsultować się z doradcą finansowym, który pomoże wybrać optymalne rozwiązanie i stworzyć spersonalizowaną strategię emerytalną.
Pamiętajmy, że emerytura to maraton, nie sprint – liczy się konsekwencja i długoterminowe podejście. III filar daje nam narzędzia, by ten maraton ukończyć z satysfakcjonującym wynikiem finansowym i cieszyć się emeryturą bez obaw o jutro.